Ouderen raken tussen wal en schip

Moeten de bejaardenhuizen terugkeren? Steeds vaker klinkt deze vraag, nu veel ouderen tussen wal en schip dreigen te raken. Ze zijn niet zelfredzaam genoeg om thuis te blijven wonen, maar nog te goed voor het verpleeghuis. En intussen lopen mantelzorgers en zorgpersoneel op hun tenen. Is dit nog houdbaar?

Moeten de bejaardenhuizen terugkeren? Steeds vaker klinkt deze vraag, nu veel ouderen tussen wal en schip dreigen te raken. Ze zijn niet zelfredzaam genoeg om thuis te blijven wonen, maar nog te goed voor het verpleeghuis. En intussen lopen mantelzorgers en zorgpersoneel op hun tenen. Is dit nog houdbaar? - De stille ramp achter de voordeur, zien we die wel? De trend in onze huidige maatschappij om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen, laat diepe sporen achter voor een grote groep ouderen. Ze zijn niet in staat om zichzelf te redden thuis, maar nog te goed om in aanmerking te komen voor de schaarse plekken in een verpleeghuis. Het gevolg: eenzaamheid, valproblemen, het risico op verwaarlozing van zichzelf. Maastricht Beeld uit een klassiek bejaardenhuis van weleer. In de loop der tijd kreeg het steeds meer het stigma van een gedateerde, bakstenen kolos waarin ouderen achter de geraniums waren weggestopt. 

Het bejaardenhuis was toch ook stigmatiserend: je trok ouderen min of meer uit de maatschappij. Hilde Verbeek Hoogleraar zorgomgeving Universiteit Maastricht Artsen en verpleegkundigen zien steeds meer ‘draaideurouderen’: kwetsbare 65- plussers die acuut in het ziekenhuis moeten worden opgenomen, terug naar huis gestuurd worden en na een nieuwe val opnieuw in een ziekenhuisbed terechtkomen. Daarmee wordt zuurstof gegeven aan een discussie die steeds vaker oplaait: moeten de bejaardenhuizen terugkeren? Diverse politieke partijen (PVV, BBB) hielden al een fel pleidooi voor deze optie. En uit een enquête die het AD afgelopen zaterdag publiceerde, bleek 64 procent van de ondervraagden voorstander te zijn. Maar hoe realistisch en wenselijk is dat? Het klassieke bejaardenhuis werd geïntroduceerd met de opkomst van de verzorgingsstaat na de oorlog, met de sociaal bewogen premier Willem Drees als architect. In de jaren zestig en zeventig werden overal tehuizen in hoog tempo uit de grond gestampt. Met Limburg als pionier: het eerste bejaardenhuis van Nederland werd in Eygelshoven gebouwd. Daarna kreeg vrijwel elke stad of dorp zijn eigen tehuis, met poëtische namen als Avondvrede (Houthem), Eldershome (Well), Sterrebosch (Thorn) en Vorstenheuvel (Venlo). Bakstenen kolos Na enkele decennia kantelde echter de visie over hoe we met onze ouderen moeten omgaan. Het bejaardenhuis kreeg steeds meer het stigma van een gedateerde, bakstenen kolos waarin ouderen achter de geraniums waren weggestopt. En de hoge kosten voelden voor de staat steeds meer als een molensteen. Het kabinet-Rutte II (VVV, PvdA) besloot in 2012 onder druk van de financiële crisis tot een ingrijpende kaalslag: alle bejaardenhuizen werden in hoog tempo gesloten. Ouderen moest zo lang mogelijk thuis blijven wonen, met hulp van thuiszorg en mantelzorgers. Alleen als het echt niet meer ging, kwamen mensen in aanmerking voor het verpleeghuis. Nu, amper een decennium later, is de erfenis van die rigoureuze beslissing over een breed front zichtbaar. Duizenden kwetsbare ouderen dreigen in het gapende gat tussen thuis wonen en verpleeghuis te vallen. Intussen kraakt de ouderenzorg steeds meer, vanwege personeelstekort en overbelasting van mantelzorgers. 

Niettemin is een revival van het bejaardenhuis van vroeger geen goed idee, meent Hilde Verbeek, hoogleraar zorgomgeving aan de Universiteit Maastricht. „Ik snap waar die roep vandaan komt. Ouderen krijgen te maken met verlies van sociale netwerken, met